عبارت است از تزیین و کندن نقوش بر روی اشیای فلزی به ویژه مس، طلا، نقره و برنج به وسیله قلم و با ضربه چکش ، که جزء هنرهای صناعی و فلز کاری قرار دارد. امروزه برای قلم زنی ابتدا داخل یا زیر ظرف مورد نظر را از محلول قیر و گچ پر می کنند تا هم سروصدای قلم کمتر شود و همچنین مانع سوراخ شدن ظرف گردد .سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده ، قلم مناسب را مانند قلم سایه یا قلم نیم بر انتخاب می کنند و روی سطح ظرف قرار می دهند و با چکش بر انتهای قلم می کوبند تا شیار ها و نقش ها ایجاد شوند. در انتها قیر را جدا کرده ، بر روی شیار ها گرده زغال می ریزند و ظرف را با روغن جلای سیاه می پوشانند تا نقش ها به شکل خط های تیره و مشخص دیده شوند . دو سبک اصلی تبریز و اصفهان در قلم زنی مطرح است در سبک تبریز برای حرکت قلم از فشار مچ دست استفاده می شود به همین دلیل قلم صاف و کم عمق هست ولی در سبک اصفهانی از ضربات چکش استفاده می شود به همین علت قلم عمیق تر است . البته در اصفهان دو سبک قلم ریز و قلم زنی برجسته شهرت دارد . در هزاره اول پیش از میلاد قلم زنی در ایران رونق ویژه ای داشت که با ارزش ترین اثر به جای مانده از آن دوران جام طلای مارلیک است همچنین آثاری از دوره مادها در سده هفتم ق. م در آذربایجان بدست آمده است . با روی کار آمدن پارس ها و تشکیل حکومت هخامنشی سده پنجم ق. م این هنر متحول گردید که دو لوح سیمین و زرین متعلق به این دوره می باشد در دوره سلوکیان از هنر یونانی تاثیر پذیرفت و در زمان اشکانیان در خدمت ساخت پیکره‌ها و زیور آلات قرار گرفت ساسانیان با توجه به روابط وسیع بازرگانی با روم و یونان این هنر را به اوج خود رساندند. در زمان سامانیان و دیلمیان این هنر به سرزمین های اسلامی راه پیدا نمود و از احادیث و آیات جای طرح های بومی و اسطوره ای را گرفت در دوران سلجوقیان مکتب خراسانی شکل یافت و به شدت مورد توجه حکام هنر دوست آنان قرار گرفت و تا غرب رشد و گسترش یافت به طوری که در دوران مغول سوریه و مصر نشانه های این هنر یافت شد شکوفایی و کمال این هنر در دوران صفویه بوده است .


نمونه های معروف این هنر ظروف سنگاب گور امیر تیمور در موزه آرمیتاژ سنگاب های سده هشتم در مسجد جامع هرات و موزه آستان قدس رضوی جام بزرگ پایه دار ( بادیاب ) در ورودی سازمان جهانی مالکیت فکری سوییس

مقالات پیشنهادی برای شما: