نقش های اسلیمی:
از دیگر حوزه های هنرهای ایرانی میشه به نقش های اسلیمی اشاره کرد.عبارت اسلیمی صورت دیگر واژه ی اسلام است به همین دلیل گاهی آن را اسلامی هم می گویند. هنر اسلیمی یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است.
نقش های اسلیمی شامل نقش و نگار که شامل خط های پیچیده و منحفی ها و قوس های دورانی می باشد که در تزیینات و کتیبه ها و اکنون بر روی فرش ها و هر چیز دیگری که نیاز باشد به آن زیبایی ببخشند کاربرد دارد. گاه این هنر به صورت جدا و به عنوان نقش اصلی و زمانی دیگر در کنار طرح های دیگر در کتاب آرایی،معماری و هنر های دیگر به کار برده می شود.
تاریخچه:
انتزاعی کردن نقش‌های جانوری و گیاهی دست کم از هزارهٔ ۴ق‌م، یعنی در هنر مصر باستان رواج داشته. در هنر به کار رفته در تخت جمشید که توسط معمارانی با ملیت‌های مختلف ساخته شده‌است بیشتر به تجسم انسان و حیوان گرایش پی میبریم. متوجه میشویم به نقش‌های گیاهی کمتر توجه کرده اند.
از آثار بر جای مانده از دورهٔ اشکانی می‌توان نقش‌های گیاهی را دید. برخی از نقوش این دوره را می‌توان پیشینهٔ طرحهای گیاهی در ایران به‌شمار آورد. و امروزه به نمونه‌های بسیار استادانه از طرحهای گیاهی بر سنگ‌نگاره‌ها، گچ‌بری‌ها و اشیاء فلزی برمی‌خوریم. در آثار این دوره همچون گذشته، اسلیمی گاه به صورت نقش اصلی و گاهی به جای حاشیهٔ تزیینی به‌کار رفته‌است.
در دورهٔ ساسانی نقش‌های گیاهی بیشتر در حجاری‌ها و گچبری‌های این دوره مشخص است. می توان در این نقش ها چیره‌دستی هنرمندان ایرانی در معماری تأثیر زیاد هنر بیزانسی را بر هنر ایران ساسانی را مشاهده کرد.
پس از آن معماران مسلمان نمی‌توانستند از طرحهای حیوانی و مجسمه‌ها در معماری استفاده کنند زیرا در دین اسلام بت‌پرستی و حرام به‌شمار می‌آمد، فقط از طرحهای گیاهی استفاده میکردند که از معماران بیزانس آموخته بودند. به تدریج با متمدن شدن جامعهٔ مسلمان طرحهای گیاهی اولیهٔ بیزانسی که بسیار ساده بودند، به طرح‌هایی بسیار پیچیده و به شکل امروزی آن درآمدند که می‌توان کاربرد آن را در معماری مساجد و بناهای اسلامی مشاهده کرد. در دورهٔ عباسیان طرحهای اسلیمی به وفور در معماری اسلامی استفاده می‌شدند، می‌توان گفت نقطهٔ اوج طرحهای اسلیمی در گچبری‌های معماری اندلس به‌شمار می‌آید.
نقش های اسلیمی پس از اسلام تاکنون:
هنرمند های ایرانی پس از اسلام از نقش های اسلیمی برای زیباتر ساختن آثارهنری دیگر خود مثلا در سفالگری بیشتر استفاده میکردند ولی با این حال به صورت تکی هم هنوز کاربرد دارد. با گذشت زمان نقش های اسلیمی به بناها راه یافتند و به صورت گچ بری ها و آجر بری ها و کاشی کاری ها روی بناهای تاریخی به خصوص مسجدها و دیگر مکان های مذهبی رواج پیدا کردند.
امروزه آثار نقش های اسلیم را در همه جا می توان یافت. در نقش های فرش ها، بر روی کاشی کاری های مکان ای دیدنی مثل خانه ی مشیرالملک در اصفهان، بر روی انواع پوشاک و کیف و کفش و گلدان ها و در نهایت میشه گفت هر چیز تزیینی می توان از این نقش ها لذت برد.
انواع نقوش اسلیمی
- اسلیمی ساده
- اسلیمی خرطومی
- اسلیمی دهان اژدری
- اسلیمی پیچک
- اسلیمی ماری
نقش‌ها و طرحهای اسلیمی ساده ، خرطومی و دهان اژدری از طرح‌هایی هستند که در هنر ایرانی بیشترین کاربرد را دارند. از دیگر طرحهای اسلیمی می‌توان به اسلیمی حیواندار ، گلدار و برگی اشاره کرد که کاربرد کمتری نسبت به بقیه طرحهای اسلیمی دارند.
در بین طرح و نقش‌های اسلیمی ، طرح دهان اژدری از طرح‌ها و نقش‌های معروف محسوب می‌شود. در این طرح انتهای شاخه دو بخش متقارن وجود دارد که منشعب می‌شود و مثل دهان اژدها است.
انواع ساختمان طرح و نقش اسلیمی
- بند (ساقه) : نقش ساقه یا بند در طرح و نقش اسلیمی همانند نقش ساقه گیاهان است. عموما در این طرح سایر اجزای طرح بر روی ساقه واقع شده‌اند.
- سربند اسلیمی : از سربند اسلیمی به عنوان اتصال بندهای اسلیمی به منظور افزایش دوام آنها استفاده می‌شود.
- سر اسلیمی : سر اسلیمی شامل قسمت‌هایی از طرح اسلیمی می‌شود و از آن به عنوان سمبل نقش اسلیمی استفاده می‌شود ؛ که در گیاهان نماد برگ ، گل و غنچه می‌باشد و در حیوانات هم عاج.
